Sinds 2000 zijn de woorden Lissabon Agenda en kenniseconomie door vele politici in de mond genomen. In 2010 zou de EU een sterke kenniseconomie moeten zijn. Maar worden de mooie woorden ook werkelijkheid? Maart jl. werd Wim Kok door de Europese regeringsleiders gevraagd een evaluatie te maken van de Lissabon Agenda. Waar staat de EU bijna halverwege het proces?
Download Rapport Kok: Facing the Challenge 2004 (.pdf)
Bijgaand artikel is afkomstig van de website van Kennisland.
Teleurstellend
Begin november presenteerde Kok zijn bevindingen en die liegen er niet om. De resultaten zijn teleurstellend. De afgelopen vier jaar is de afstand tot de VS en Azië alleen maar groter geworden, in plaats van kleiner. Dat komt volgens Kok omdat de uitvoering van Lissabon ver beneden de maat is gebleven. Dat komt vooral door gebrek aan commitment en politiek wil. De lidstaten hebben het eenvoudig niet serieus genoeg opgepakt. Het rapport leest als een pijnlijk overzicht van hoge ambities, gemiste kansen en falende uitvoering. Kok stelt daarom voor van de Lissabon Agenda een echte groei-agenda te maken. Lissabon was te breed, het ging over alles en dus niets. Meer focus en actie, is het devies. Het rapport geeft op tal van terreinen aan wat er de komende jaren moet gebeuren. Dat varieert van het verhogen van R&D-investeringen en risicokapitaal, verbeteren van het klimaat voor wetenschappers en ondernemers, moderniseren van sociale zekerheid, en het meer investeren in opleidingen en leven lang leren. Allemaal punten die bekend zijn, maar waar resultaten achter zijn gebleven op de geformuleerde ambities.
Schandpaal voor lidstaten
Lidstaten moeten volgens Kok nu hun verantwoordelijkheid nemen en op korte termijn zgn. Nationale Actieplannen maken waarin zij aangeven welke acties zij de komende jaren gaan nemen om de Lissabon-doelstellingen alsnog te halen. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de regeringsleiders zelf. De Europese Commissie moet de voortgang hiervan scherper controleren en bereid zijn lidstaten die falen aan de schandpaal te nagelen: name and shame them, aldus Kok. Verder pleit Kok voor een grotere rol voor parlementen en sociale partners om zo de druk op de regeringen op te voeren. Verder dienen burgers beter geïnformeerd en meer betrokken te worden bij het Lissabon proces, zodat er meer draagvlak komt voor alle noodzakelijke maar ingrijpende hervormingen.
Voorzichtige aanbevelingen
Kok’s analyse laat geen twijfels meer bestaan: de Lissabon Agenda heeft tot nu toe gefaald. Die conclusie is niet echt nieuw maar wel belangrijk. En dat betekent niet dat we het maar moeten opgeven. Want de noodzaak van een hervormingsagenda voor Europa is alleen maar groter geworden, zo laat Kok ook zien. De aanbevelingen van Kok zijn een stap in de goede richting om de uitvoering van de Lissabon Agenda echt ter hand te nemen. Ze gaan echter in meerdere opzichten niet ver genoeg. Er is duidelijk getracht een rapport te maken dat op zoveel mogelijk steun kan rekenen. Maar zelfs dit rapport leidde al tot defensieve en tegenstrijdige reacties, zo bleek tijdens de laatste EU-top. Dat voorspelt weinig goeds voor de toekomst van de Lissabon Agenda, en de Europese economie.
Druk uitoefenen
Wat nu te doen? Teleurgesteld in een hoek gaan zitten is geen optie. Daar is geen tijd voor. De lidstaten, en Nederland voorop, zouden dit rapport moeten omarmen en voor de EU-top van maart 2005 een nationaal actieplan moeten opstellen. Het innovatieplatform zou daarin kunnen adviseren, met het model van het Innovatieakkoord van Wijfels als nieuw in te brengen instrument. Daarnaast zou de Commissie durf moeten tonen en echt als waakhond van Lissabon gaan optreden. De nieuwe Commissievoorzitter Barroso heeft in ieder geval duidelijk gemaakt een hoge prioriteit te geven aan de Lissabon Agenda. Dit is dan meteen de lakmoesproef of hij erin slaagt het proces weer op de rails te krijgen. Het zou daarbij beter zijn als de voortgang van de nationale actieplannen door een onafhankelijk auditor zouden worden gecontroleerd. En tot slot zouden naast sociale partners ook burgers en maatschappelijke organisaties veel nadrukkelijker bij het proces betrokken te worden. Alles overlaten aan de overheid en sociale partners zal niet genoeg zijn. De druk om nu eindelijk eens de Lissabon agenda uit te gaan voeren moeten omhoog, willen we in 2010 maar in richting komen van de eerder gestelde ambitie. Zonder die druk is er momenteel niets dat erop wijst dat regeringen dat zullen gaan doen.
Laatste reacties