Greenleaf
Tjeb Maris heeft baanbrekend werk verricht op het gebied van Servant-Leadership. Ik kwam op de site van zijn bedrijf van Marezate onderstaand artikel tegen dat een mooie samenvatting is van wat Servant-Leadership nu eigenlijk is en hoe het in onze tijd past.
Servant-Leadership.
Haast vanzelfsprekend roept dit twee reacties op: voor de één klinkt het vreemd, ongemakkelijk, voor de ander is het juist heel vertrouwd en vanzelfsprekend. Op het eerste gezicht zijn het twee woorden die volstrekt tegenover elkaar staan. Een leider is toch iemand die kracht uitstraalt, voorop gaat en de dienst uitmaakt? En is bijvoorbeeld de butler die stil en onzichtbaar, zonder commentaar te geven volgzaam zijn werk doet niet bij uitstek het symbool van een servant? Ingewijden weten overigens dat die butler weliswaar de deur opendoet, maar zeker geen deurmat is die over zich heen laat lopen.


Verdeel en heers
De vorige eeuw was de eeuw van het atoom en kleinere, steeds kleinere deeltjes. De hele werkelijkheid bleek in stukjes opgedeeld te kunnen worden om vervolgens alles te etiketteren en in vakjes te stoppen. Die techniek van het opdelen, is een moderne variant van ‘verdeel en heers’, een techniek van in de hand houden; letterlijk: managen! Verstand – gevoel, zakelijk – (mede-)menselijk, ratio – intuïtie, baas – personeel, techniek – creativiteit, plicht – inspiratie, leiden – dienen, hoofd – handen, streng – liefdevol; vul verder maar aan! We hebben al deze begrippen gepositioneerd als elkaars tegenpolen. Mooie, respectabele uitdrukkingen hebben we ontwikkeld zoals: missie, specialisatie, marktsegmentatie en core-business.
De vraag: wat doet u? is gemakkelijk te beantwoorden. Maar wat zeggen we op de vraag: wie bent u?
Achterliggende verbanden zoeken
In de oude sfeer van verdelen en tegenover elkaar plaatsen passen servant en leader niet bij elkaar. Maar de wijze waarop Robert Greenleaf (1904-1990) beide woorden met elkaar verbond was een gouden greep. Onderscheid maken en uitgaan van tegenstellingen, het lijkt misschien goed voor de korte termijn. Op lange termijn kom je alleen verder als je achterliggende verbanden zoekt en uitgaat van eenheid en verbondenheid. In zijn eigen leven bracht hij bijeen wat voor het oog een tegenstelling is. Enerzijds directeur van een grote typisch Amerikaanse industrie, AT&T, anderzijds een zeer spiritueel denker. Hij ontdekte dat leider-zijn vooral inhoudt dat je ten dienste wilt staan van de mensen aan wie je leiding geeft. De term Servant-Leadership lanceerde Greenleaf in zijn essay ‘The servant as leader’ (1970).
De mens van de 21ste eeuw
Steeds meer mensen voelen zich ongelukkig met het accent op de techniek en het organisatiedenken van de 20ste eeuw. De opdeling van maatschappij, werk en leven heeft inmiddels zulke kleine deeltjes opgeleverd dat het verband zoek is. De weerstand hiertegen groeit. Laten we het positief zeggen: het verlangen groeit naar eenheid, harmonie, commitment en liefde. Mensen willen niet meer leven met slechts een paar van hun capaciteiten, die toevallig goed in de markt liggen. Ze willen geen verschil meer tussen de buitenkant van het maatschappelijke succes en de binnenkant van persoonlijke groei. Niet meer het stramien van twee of meer werelden, zoals: persoonlijk zou ik je aanraden…., maar als professional… .
De mens van de 21ste eeuw zoekt naar de samenhang van zijn bestaan, de heelheid van haar leven. Werk is een harmonieus geïntegreerd onderdeel van iemands leven en ontwikkeling. Dat vraagt voor werk en organisatie om een heel andere vorm van leidinggeven. Managen is de stijl van de afgelopen eeuw: in de hand houden wat je eerst zorgvuldig hebt gedetermineerd, uit elkaar gerafeld hebt. De 21ste eeuw vraagt om leiders: mensen met durf en idealen, die groei en toekomst zien voor hun bedrijf en product, maar die zich ook bezighouden met de toekomst, de groei van de mensen met wie zij werken. De Servant-Leader van Greenleaf is zo’n leider.
Servant -Leadership
Servant-Leadership is niet de zoveelste techniek, het zoveelste organisatiesysteem. Eigenlijk is het niets anders dan een manier van leven en zorgvuldig multilabel met elkaar omgaan. Iedereen is op zijn of haar beurt dienaar of leider, vaak beide tegelijk in één en dezelfde situatie. Het is geen kwestie van functie of positie, maar van de behoefte van het moment.
Met de 20ste eeuw als bagage in onze ransel vraagt het wel om een forse verandering in denken en aanvoelen, beleven en doen. Dienstbaar leiderschap vraagt en biedt persoonlijke groei: je wordt er een ander mens, een andere manager van!