In een mailwisseling met Anna Snel (onderzoekster bij het European Center for the Experience Economy) over wat momenteel speelt, kreeg ik de volgende reactie van haar. Het geeft een mooie weergave van hetgeen er volgens mij aan de hand is in de samenleving. Het beeld dat ontstaat uit het Sociaal Cultureel Rapport 2004 sluit daarbij aan.
“Er is een duidelijke link te zien tussen alle ontwikkelingsmodellen (voor een heel duidelijk overzicht zou je Integral Psychology van Ken Wilber kunnen lezen) in de zin dat we volgens een onvoorstelbare hoeveelheid van die modellen en theorieën nu op een soort van breukvlak zitten.
Cornelis noemt het de overgang van de logica van het sociaal regelsysteem naar een logica van communicatieve zelfsturing, in Spiral Dynamics van Beck & Cowan heet het de overgang van First Tier naar Second Tier thinking; Kohlberg, Piaget, Kegan en anderen hebben het over een overgang van conventionaliteit naar post-conventionaliteit, van institutioneel denken naar interindividueel denken. Het komt allemaal eigenlijk neer op een overgang van denken in feiten, regels en zekerheden, naar een wereldbeeld dat beseft dat we hebben geleefd in schijnzekerheden, dat niet alles draait om feiten, maar juist om mogelijkheden, dat we hetgeen waarin we ´embedded´ waren, nu een object van ons denken wordt en we er kritisch naar kunnen kijken. Cornelis heeft het hier ook over, maar ook bijvoorbeeld Schumacher, die zegt dat we ons continu gericht hebben op convergente problemen en vragen, waarvoor 1 antwoord is, DE waarheid, HET antwoord, en dat we nu geconfronteerd worden met divergente problemen en vraagstukken waarvoor niet 1 antwoord danwel oplossing bestaat, alleen mogelijkheden en alternatieven, die allemaal valide en waar kunnen zijn binnen hun eigen context wel te verstaan. We hebben ons tijdenlang gericht op de wat en hoe vragen en worden nu reflexiever, we gaan de wat en hoe nu kritisch benaderen en op zoek naar de waarom ervan. Van het feiten/regels: ´DE waarde die gecreeerd dient te worden door bedrijven is financieel´ en ´DE bestaansreden van bedrijven is winst en financiële waarde etc´, gaan we nu kritisch alles onder een ander licht houden en zien of deze ´feiten´ wel altijd waar zijn. Bedrijven zijn een deel van de maatschappij zou je kunnen zeggen en horen om deze reden de waarden te creëren die de ontwikkeling van die maatschappij vooruithelpen. Financiële waarde is een van de waarden, sociale is een andere, culturele is weer een andere, etc. Alles draait om definities en taal zoals Cornelis ook zegt. En de definities die we zo lang hebben gebruikt zijn we nu nog eens kritisch aan het bekijken, kloppen ze nog wel? We baseren namelijk wel ons handelen op de definities die we aanhangen; de definities geven al aan wat onze waarden zijn. Cornelis ziet definities als sturingsbedoelingen en die kunnen niet empirisch worden getoetst of gedacht. ´De problemen van de wetschappelijke filosofie komen voort uit het feit dat de logische begrippen ontbreken om sturingsbedoelingen in termen van waarden te beoordelen en bij te stellen. Zo houdt de definitie van een mens als economisch wezen in dat we alleen maar aan de economische problemen aandacht moeten schenken en dat de wereld door economen en hun opvattingen moet worden bestuurd. Als een mens als een fysisch wezen wordt gedefinieerd, dan is alle taalkunde en alle sociale wetenschap maar irrelevante onzin waarop bezuinigd moet worden. Dus definities verbergen in en via de wetenschap allerlei sturingsbedoelingen waar we in dwalen.´
Als ik je een boek zou moeten aanraden dan zou dat dus denk ik Spiral Dynamics zijn van Beck & Cowan. Verder zijn de ideeën van Benedictus natuurlijk een inspiratiebron op dit gebied.
Laatste reacties