In scenario 1 ging ieder zijn eigen weg. Dit onderstaande scenario is een pessimistisch scenario en lijkt en bepaalde opzichten wel op het huidige tijdsbeeld. Het lijkt er hier op dat de gespleten samenleving waarin individueel belang het maatschappelijk belang ondergraaft het gevolg is van het feit dat er wel zelfsturing is maar geen communicatie. Door onvoldoende negatieve terugmelding (feedback) wordt er onvoldoende geleerd en laaien er emoties op. Arnold Cornelis zou zeggen dat we met de verkeerde middelen in het verkeerd systeem zitten: wel zelfsturing maar in een systeem van sociale regelgeving? Dat gaat niet werken. Bij zelfsturing hoort loslaten maar tegelijk ook feedback en communicatie. Zo leren we dan. We kunnen niet ‘oud denken’ en ‘nieuw doen’. Of andersom. Maar het kan ook zijn dat we in dit scenario juist aan het leren zijn. Dat we dus nog niet zo ver zijn en dat de beschreven spanningen nodig zijn voor een volgende stap. Dan is 2020 dus nog te vroeg om te bespreken van het tijdperk van communicatieve zelfsturing. Dan zitten we in 2020 dus nog in de overgangsfase.


“Anno 2020 is de verhouding tussen collectief belang en individueel belang niet in evenwicht. Dat komt doordat veel maatschappelijke systemen – traditioneel gericht op het gemeenschappelijk belang – ondergraven zijn door individuele belangen. Nederland is daardoor een ‘gesple­ten samenleving’ geworden, die wordt gekenmerkt door differentiatie en sociale tegenstellingen. De verschillen tussen arm en rijk zijn groot, en lopen dwars over de verschillen tussen etnische bevolkingsgroepen heen. Onder de oppervlakte van de samenleving heersen grote spanningen. Die spanningen worden nog versterkt door­dat de Nederlandse economie maar niet uit de depressie van 2015 wil komen. Nederland is achtergeraakt in Europa en heeft al een derde waarschuwing van de Euro­pese leiding ontvangen. Het feitelijke beleid wordt gro­tendeels door Europa ingevuld.”